Er gebeurt zoveel in de hele leer-branche, hoog tijd voor een blog over het mooie materiaal leer. Mijn grote liefde en passie. Ik ben geen leerlooier, maar de interesse in het basismateriaal is er altijd geweest. Hoe fijn is het niet om te weten hoe je materiaal in elkaar steekt? Daardoor kan je als maker/createur betere keuzes maken, net zoals een meubelmaker wil weten wat zijn soort hout doet en waar het vandaan komt, en een schilder verstand wil hebben van zijn verf en zijn kwasten. En zo zijn er tal van voorbeelden te noemen.
De leer-industrie was vroeger best een vervuilende en vieze bedoening. Tegenwoordig zijn er gelukkig regels om het milieu te beschermen en mooie initiatieven om een meer verantwoord product te maken.
De leerindustrie kampt met een groot imago-probleem. Wisten jullie dat dan 65% van de jeugd denkt dat koeien gehouden worden voor hun huid? Nou, niet dus. Leer is het verwerkte afvalproduct van de vlees- zuivel en wolindustrie. Wat gebeurt er met afval? We gooien het weg. Zonde! Het toch veel logischer dat we die huid gebruiken!? Deze onwetendheid moeten we zien te keren. Educatie en heldere en eerlijke informatie delen. Transparantie is volgens mij ook wat de maatschappij vraagt tegenwoordig.
De leer-branche staat niet stil. Overal zie je een enorme vlucht naar het streven naar een meer circulaire economie, initiatieven om de ecologische footprint van de industrie te verkleinen en duurzaamheid hoog in het vaandel te hijsen.
Zo zijn er inmiddels looiprocessen ontwikkeld die zeer duurzaam zijn en met en bio-afbreekbare stoffen werken.
Wat is looien eigenlijk? Het neutraliseren van de eiwitstructuur in de huid. Als je dat niet doet gaat de huid vanzelf wegrotten. Net zoals een weggegooid appeltje. Het looien op de juiste manier zorgt er dus voor dat je een duurzaam product in handen krijgt dat heel lang meegaat.
Veel van de huiden worden tegenwoordig zo gelooid dat ze totaal bio-afbreekbaar zijn. Een fantastisch gegeven, zo blijft moeder aarde intact!
Nog zo’n fabel die uit de wereld geholpen moet worden betreft chroom-gelooid leer. Dit heeft niets met het giftige chroom-6 te maken dat we uit de media kennen van de verf op treinen en legermaterieel*. Wat wel gebruikt wordt zijn chroom-3 zouten. Die zijn oplosbaar en werden/worden uit het eindproduct gespoeld.
Bij de nieuw ontwikkelde looistoffen komt geen chroom meer te pas. Op dit moment is het proces van Zeology looiing, waar Nera (onderdeel van de firma Smit & Zoon uit Weesp) diverse patenten op heeft, the cutting edge of technology. Nera heeft een looistof ontwikkelt obv zeoliet, een materiaal dat bestaat uit de meest voorkomende elementen in het aardoppervlak. De looistof stelt looierijen in staat chroomvrij biologisch afbreekbaar leer te produceren. Zo draagt Zeology bij aan het gezamenlijk creëren van een sociaal en ecologisch duurzame leerwaardeketen.
Het chemicaliën-gebruik in de leer- en textiel industrie wordt in de gaten gehouden door de ZDHC (Zero Discharge of Hazardous Chemicals); een wereldwijd opgezette NGO bestaande uit vertegenwoordigers van grote merken, toeleveranciers en andere belanghebbenden in de leer- en textielketens. De ZDHC streeft er naar het gebruik van gevaarlijke chemicaliën in zowel de leer- als textielindustrie te elimineren en de kwaliteit van het afvalwater te verbeteren door middel van regelgeving, controle en handhaving.
Waar komt leer eigenlijk vandaan? Het grootste deel -zeker 99%- is van runderen, schapen, geiten en varkens. Al deze dieren worden gehouden en geslacht voor de vlees-, zuivel- en/of wolindustrie. Hun huid is dus een afvalproduct. Mijn mening is, zolang wij op aarde dieren houden en gebruiken, laten we dan alles er van gebruiken en er niets van verspillen uit respect voor het leven, in plaats van het op de afvalstapel te gooien.
Wisten jullie overigens dat in coronatijd er in Brazilië, een van de grootste leerproducerende landen, miljoenen huiden op de afvalberg terecht zijn gekomen? Wat een verspilling en zo zonde! Wereldwijd zouden we een onvoorstelbare 7,3 miljoen ton afval per jaar hebben als we de huiden niet zouden verwerken. Denk je es even in…, dat zou toch van de gekke zijn?
Eventjes nog wat voordelen van leer; leer gaat zeer lang mee en wordt met de tijd eigenlijk alleen maar mooier. Het is repareerbaar, je kunt leer recyclen, leer heeft talloos veel mogelijkheden om toe te passen. Denk aan meubelen, auto-interieurs, super zachte handschoenen, kleding, tassen, schoenen en wat te denken van technische toepassingen als riemen en pakkingen? Leer heeft nog een voordeel: het is heel comfortabel. Het heeft een ademend vermogen, is vochtregulerend en vormt zich in de loop van de jaren naar de gebruiker toe. Verder is leer natuurlijk en heeft een natuurlijke schoonheid.
Alle prachtige nieuwe ontwikkelingen zorgen er ook voor dat de huiden traceerbaar worden. Dit staat nu nog in de kinderschoenen maar over een paar jaar zal dat heel gewoon worden. Dan kun je het leer van bijna ieder product terug traceren tot de bron. Zo hebben we nog meer transparantie. Wisten jullie dat een Nederlandse looierij, Vitelco leather, hier het voortouw in neemt?
Een volgende NGO organisatie die certificering voor de leerindustrie verzorgt is de Leather Working Group (LWG). Ze voeren bij de bij hun aangesloten looierijen traceerbaarheidsaudits uit. Dit betekent dat de looierijen de herkomst van hun huidenmateriaal aan moeten kunnen geven. Deze informatie is voor iedereen beschikbaar op de website van de LWG. Deze groep zorgt behalve voor beter traceerbaar leer ook voor reduceren van het waterverbruik en ze staan voor eerlijk betaalde banen én ze doen er alles aan om ontbossing tegen te gaan!
Een ander aspect is de ‘Footprint’ van leer; het geheel van verbruikte stoffen en energie die nodig is om iets te maken, afgezet tegen de duurzaamheid en gebruiksnut van het product. Deze willen we allemaal toch zo klein mogelijk houden? Door de nieuwe technieken van looien kan het waterverbruik en de belasting op het milieu van chemische stoffen verminderd worden.
Overigens hebben de meeste looierijen hun eigen waterzuiveringsinstallaties. Hier zijn strikte regels voor. Toonaangevende looierijen zijn bezig met het ontwikkelen van methodes om hun afval op een circulaire manier te verwerken, waarbij nieuwe materialen ontstaan en energie opgewekt wordt.
Denk eens aan je gebruikers-footprint, een leren tas of riem, hoe vaak je hem draagt en hoelang denk je dat hij mee gaat? Een plastic tas (zo’n boodschappentas) gaat misschien 3 maanden mee terwijl een leren tas wel 50 jaar mee kan. Die leren is tas dan ook eens 100% bio-afbreekbaar, terwijl die plastic tas nog jaren in het milieu blijft ronddolen.
De quote; “Buy less, buy better, buy leather” vind ik hier zeer toepasselijk.
Ik ben er best wel een beetje trots op dat voortrekkers op dit gebied, Smit & Zoon en Vitelco Leather, Nederlandse bedrijven zijn. Zij zorgen er mede voor dat de wereld van de leerindustrie mooier wordt. Wat ben ik blij dat ik in dit land woon!
En dan nog even een weetje van vroeger, met dan in je achterhoofd al deze hierbovenstaande nieuwe ontwikkelingen.
Leerbewerkers in soorten en maten.
Hoewel leer tegenwoordig overwegend een restproduct is van de zuivel-, wol- en vleesindustrie, is het een zeer gewild en uitermate veelzijdig product. Het bewerken van dierenhuiden tot kledingstukken is zonder twijfel een van de oudste ambachten. Het materiaal kan van dik, sterk, stijf en hard variëren tot soepel, zacht en glad als zijde. Zo beschermde de Griekse held Ajax zich tegen de speren, pijlen en zwaardslagen van de Trojanen met een groot schild dat bespannen was met de harde, gerookte huiden van ossen. En Ötzi, de 5000 jaar oude gemummificeerde IJsman die in een Alpengletscher is gevonden, had in zijn kleding en verdere uitrusting leer van 5 verschillende diersoorten verwerkt. De combinatie van grote sterkte met soepelheid, slijtvastheid en aangename draag-eigenschappen maakt leer heel geschikt voor talloze toepassingen. Tassen, schoenen, kleding, meubels en riemen kennen we allemaal, maar leer kent ook unieke toepassingen in de industrie en techniek. Bijvoorbeeld als isolatie, afdichting en pakking. Zo was de grote industriële revolutie van de 19e eeuw ondenkbaar zonder de ontelbare leren drijfriemen die kracht van stoommachines overdroegen op allerlei apparaten en machines. Rijtuigen waren comfortabel door een soepele verende ophanging met leren riemen. En natuurlijk is er een oeroude toepassing van dit mooie materiaal voor paarden-tuigage. Van zadels tot harnassen, hoofdstellen en leidsels. Elke toepassing kende zijn eigen specialisten; leerbewerkers werden onderscheiden in de vakgebieden schoeisel, tassen en riemen, kleding, zadels en tuigage en drijfriemen. Veel van de specifieke vakkennis van deze ambachtslieden is verloren gegaan.
Maar er zijn dus fantastische nieuwe ontwikkeling, zo mooi.
Daarom -en als kleindochter uit een leerlooiersfamile- vind ik het belangrijk de vakkennis die ik in ruim 35 jaar heb opgedaan over te dragen aan een nieuwe generatie liefhebbers van dit mooie materiaal.
Vindt je dit stuk belangrijk genoeg, delen mag…..graag zelfs.
Komt de leer-branche ten goede!
* (chroom-6 is een metaalverbinding die vooral word gebruikt of werd gebruikt vanwege de roestwerende eigenschap. Chroom-6 is schadelijk voor de gezondheid en kan leiden tot onder andere kanker.)